CPR/EHBO - Ziekten

Duiken met een hoge bloeddruk

Een (te) hoge bloeddruk (of arteriële hypertensie) is één van de meest voorkomende hart- en vaatziekten in de westerse wereld. Bijna een kwart van de volwassen bevolking lijdt hieraan. En bij mensen van 50 jaar of ouder loopt dat zelfs op tot de helft. De normale druk bedraagt 120/130 mmHg bovendruk en 70/80 mmHg onderdruk. Een (te) hoge bloeddruk heb je wanneer deze meting voortdurend (en onder optimale meetomstandigheden) meer dan 140 resp. 90 mmHg aangeeft.

De aandoening wordt essentieel genoemd als deze niet is ontstaan door één enkele factor, bvb. een ander medisch probleem of het gebruik van bepaalde medicatie. In het laatste geval noemen we de hypertensie secundair, omdat immers de behandeling van het andere probleem voorop staat. Als het andere probleem opgelost wordt, verdwijnt wellicht ook de hypertensie. Helaas is de (te) hoge bloeddruk bij de meeste mensen te wijten aan meerdere factoren die zich (vaak gecombineerd) aandienen: erfelijkheid, overgewicht, stress of (chronische) vermoeidheid, of nog andere vormen van lichamelijke verzwakking. Vaak wordt de hypertensie pas opgemerkt bij een medische controle of onderzoek n.a.v. één of meerdere (van die) andere factoren. Duizeligheid, oorsuizen en hartkloppingen kunnen ook wijzen op een chronische hoge bloeddruk.

Er moet in elk geval aan geremedieerd worden, want bij verwaarlozing van het probleem kunnen andere organen permanent beschadigd worden (hart, nieren, ogen, vaatstelsel, hersenen). Bij jonge(re) mensen kunnen gezondere leef- en eetgewoonten de bloeddruk opnieuw normailseren. Bij oudere mensen (of zware gevallen) is regulering door langdurige of levenslange medicatie noodzakelijk. Quick wins zijn altijd veel beweging nemen (liever zelfs training en af en toe een inspanningstest), en matigen (liever stoppen) met roken, alcoholgebruik, vetten (eet daarentegen veel fruit en groenten) en cafeïne.

Bloeddruk verhoogt onder water niet door toenemende waterdruk, alleen heel lichtjes door de verhoogde zuurstofdruk (wat immers de bloedvaten vernauwt). Dat gebeurt ook door inspanning, koude en diepe duiken met verrijkte ademgassen. Bij vastgestelde hypertensie mag uiteraard alleen mits gunstig doktersadvies gedoken worden, zeker als er regulerende medicatie gebruikt wordt (bloedverdunners, bètablokkers).

Uit: Duiken (magazine en website).

Duizeligheid (desoriëntatie), hoesten en verslikken, en overgeven tijdens de duik

Hier vind je een heel interessant artikel daarover op de PADI-blogsite.

Airco's, perfect broeinest voor micro-organismen

Duikers maken graag verre reizen en meestal naar (sub)tropische gebieden. Maar hitte is ook weer niet onze dada, en we appreciëren daarom stellig airco's, in het vliegtuig, op de luchthaven, in transportmiddelen en in alles wat maar (af)gesloten kan worden in onze hotels of verblijfsresidenties (kamers, bars en eetruimtes, lobby's). En tegenwoordig vind je bijna overal goede ventilatiesystemen die je op maxmumkracht bijna kunnen laten invriezen...

Weet echter dat je eigen lichaam (zweetproductie) al op volle toeren draait om te kunnen afkoelen, terwijl de blazende airco's daar nog een schepje bovenop doen. Bovendien zijn ze vaak een broeinest van ziektekiemen zoals bacteriën en schimmels, die lustig rondgezwierd worden. Het klimaat heeft er immers vaak een hoge luchtvochtigheid, precies wat de boosdoeners nodig hebben. Dan hebben we het nog niet eens over het vaak lamentabele onderhoud annex nazicht van deze apparaten, filters die nauwelijks vervangen worden, etc.

Vooral in een hotelkamer kan je beter opletten. Gebruik de airco minimaal en zet hem zeker niet op volle kracht of op de laagste temperatuur. Zet hem bij voorkeur 's nachts uit en laat eerder het raam (of een badkamervenstertje) openstaan, indien dat natuurlijk mogelijk is en geen bijkomende nachtelijke hitte naar binnen brengt. Kleed je verder zoveel mogelijk gepast en vermijd vooral (omgevingen van) airco's (of ventilatie of gewoon tocht) als je al nat bent van het zweet.

Het zou toch jammer zijn als je warme(re) oorden opzoekt, en juist daar een (vermijdbare) verkoudheid of infectie oploopt...

Uit: Duiken (magazine en website).

Rugproblemen

Zeulen met tassen, flessen tillen, etc. Het zal wel dat veel duikers rugklachten hebben. Rugpijn is trouwens een volksziekte, waar de (overgrote) meerderheid van onze populatie vroeg of laat (toch) mee te maken krijgt. Een ziekte is het eigenlijk niet en vaak kunnen de symptomatische klachten, zeker bij a-specifieke rugpijn, ook (nog) niet geduid worden. De oorzaak of waar het vandaan komt is dus niet altijd duidelijk. Wat er natuurlijk wel mee te maken heeft, is: gebrek aan beweging, onjuiste belasting, overgewicht en slijtage (artrose). Ook psychologie kan een rol spelen. Psychische en sociale problemen gaan vaak gepaard met rugklachten omdat je onbewust verkrampt en je schouders optrekt...

Er zijn uiteraard verschillende oorzaken en factoren die bij het duiken rugproblemen (kunnen) veroorzaken:

Voorkom rugklachten niet alleen door met voormelde tips rekening te houden, maar ook door er een goede conditie op na te houden (en rug- èn buikspieren te trainen). Vermijd in elk geval (alles) wat (je weet dat) rugpijn doet ontstaan of verergert, maar blijf vooral toch in beweging (waar vroeger eerder geadviseerd werd om zoveel mogelijk rust te houden). Aarzel in elk geval niet om doktersadvies in te winnen.

Kan met versleten tussenwervels (en chronische rugpijn) nog gedoken worden? Tegenwoordig wordt daarvoor niet gauw meer afgekeurd. Dergelijke patiënten zullen voormelde tips natuurlijk des te meer in acht moeten nemen. Ook conservatief/ver duiken is aan de orde, want rond versleten wervels kunnen sneller decompressieproblemen optreden. Rugoperaties hebben uiteraard ook meestal maanden duikverbod tot gevolg.

Uit: Duiken (magazine en website).

Zeeziek tijdens een duiksafari

Veel duikers verheugen zich enorm op een liveaboard. Maar de boot is soms de haven nog niet uit en de eerste waterschommelingen beginnen of de eerste opvarenden voelen zich al niet lekker (meer). En naarmate de trip vordert, wordt dat alleen maar erger. De diagnose? Gewoon zeeziekte. In principe kan het iedereen overkomen, maar de gevoeligheid verschilt van persoon tot persoon natuurlijk.

Maar wat is zeeziekte eigenlijk precies? Artsen noemen deze aandoening kinetose of bewegingsziekte. Veel voorkomende symptomen die worden veroorzaakt door een prikkeling van het evenwichtsorgaan zijn misselijkheid, braken, duizeligheid, zweetaanvallen en een lage bloeddruk. Overigens kan je er niet alleen op een boot last van hebben, maar ook in de auto, de trein of het vliegtuig.

Dit evenwichtsorgaan (in elk oor één - zie aanklikbare tekening links) bestaat uit 3 met vloeistof gevulde buisjes en reageert vooral op veranderingen van snelheid omdat hierdoor de vloeistof in de buisjes gaat 'klotsen', waardoor de zenuwen geprikkeld worden. Het halfcirkelvormige kanaal dat in de richting van de versnelling staat, reageert en stuurt die informatie door naar de hersenen ter verwerking. Maar deze informatie is voor de hersenen (nog) niet voldoende om de positie van het lichaam in de ruimte te bepalen. Daarvoor hebben ze ook de andere 'meetsensoren' nodig, 'zenders' in de spieren, pezen en gewrichten, alsook de tastzin en de ogen.

Al deze informatie te zamen bepaalt het evenwichtsgevoel. Wanneer één van deze factoren verstoord wordt, te veel verwarrende stimuli incasseert, gaat het mis en dit kan bewegingsziekte tot gevolg hebben. Des te meer uiteraard op een boot die door onrustig water klieft. Je voelt vaste grond onder je voeten (dek) en toch geven de spieren en gewrichten voortdurend beweging door. De ogen registreren een ruimte, maar een ruimte heet (of hoort) niet te bewegen. Bovendien worden halfcirkelvormige kanalen voortdurend geprikkeld omdat je van links naar rechts wordt geslingerd en op en neer gaat. Door al die factoren samen wordt het systeem overbelast en spreken we van zeeziekte.

Mensen met een gevoelig evenwichtsorgaan hebben er uiteraard meer last van, sportieve en getrainde mensen dan weer (veel) minder. Algemeen genomen went het wel door er aanhoudend en/of frequent aan blootgesteld te worden (je krijgt 'zeebenen'). Maar het is vooral vervelend en vooral omdat, als je het eenmaal 'vlaggen' hebt, geen enkele medicatie nog helpt (uitzieken...).

Wat kan je dan preventief doen? Medicatie helpt dan wel, als je er maar op tijd aan begint (uren tot zelfs een halve dag voor je uitvaart). Laat je informeren over eventuele bijwerkingen (zeker als die duikgerelateerd zijn). Deze werkzame stoffen vallen immers het centrale zenuwstelsel aan en kunnen vermoeidheid, angst of onrust in de hand werken. Vermijd ze vooral in combinatie met andere stoffen, zoals bvb. alcohol. Spreek erover met je duik(medische) arts. Wees sceptisch tegenover verhaaltjes dat vitamine C zou helpen of magnetische polsbandjes (of polsbandjes met drukpunten). Echt bewezen is dat (nog) niet. Belangrijk is ook een gezonde nachtrust, evenwichtige maaltijden en uiteraard het mijden van roken en alcohol. Als je (al) gevoelig bent, blijf dan op de boot binnen (of waar het het minst schommelt) en blijf weg van vervuilde lucht (motoruitlaatgassen).

Als het onvermijdelijke toch gebeurt, blijf dan zo mogelijk buiten (waar het niet of minder schommelt) of alleszins ergens in frisse lucht. Kijk ook zo mogelijk naar de horizon (stimuleert een gevoel van stabiliteit).

Uit: Duiken (magazine en website).

Duiken met astma

Waar vroeger kortweg een algeheel duikverbod gedicteerd werd, bekijkt men dit tegenwoordig al veel soepeler in het sport- en recreatieduiken. Alleen al omdat je anders echt te veel geïnteresseerden duikplezier zou ontzeggen; luchtwegallergieën behoren tot de meest voorkomende aandoeningen in de westerse wereld, vooral bij mensen met hooikoorts en dieren- of pollenallergie.

Astma is een chronische ontsteking van de luchtwegen die gepaard gaat met een overgevoeligheid van het bronchiale systeem, met als gevolg dat de luchtwegen op bepaalde prikkels (inspanning of opwinding, koude, inademing van schadelijke stoffen, etc.) reageren door een reflexmatige vernauwing. Het ademen wordt dan veel lastiger, en dat dit vooral bij duiken (levens)gevaarlijk is (of kan worden), kunnen we zo afleiden uit onze basiscursus fysica en fysiologie. Dat we onder water enkel door de mond koude en droge (fles)lucht (kunnen) inademen, gecombineerd met drukverhoging, is op zich al een verzwarende omstandigheid.

Maar veel duikers-astmalijders hebben intussen al aangetoond dat ze perfect weten om te gaan met dit verhoogde risico, zodat het duikmedische advies een stuk versoepeld is. Het verloop van de ziekte verschilt vaak van persoon tot persoon en de meest gangbare vormen zijn goed onder controle door effectieve medicatie met minimale bijwerkingen (puffers of andere cortisonpreparaten). Training, voorbereiding en het vermijden annex gepast omgaan met stress-situaties doen de rest. Een astma-aanval onder water betekent uiteraard altijd een onmiddellijke (maar veilige) beëindiging van de duik.

Openheid met je (adviserende) arts en zo nodig een onderzoek door een longspecialist, blijft toch altijd aanbevolen. Duik ook niet bij (te verwachten) inspanning of (winter)koude. Tot slot, wees altijd voorzichtig en duik conservatief !

Uit: Duiken (magazine en website).

Duiken bij ziekte en/of pijn

Het uitgangspunt is alvast simpel: duik niet bij ziekte en/of pijn ! Maar wanneer ben je ziek en wanneer heb je pijn? Wat zeker nooit klopt, is: "Het gaat onder water wel weer over..." Onschuldig(e) (lijkende) kwaaltjes hebben onachtzame duikers al eerder in de problemen gebracht, dan andersom.

Maar waar ligt nu de grens? Mag je echt niet duiken als je je gewoon wat minder lekker voelt, een nog niet volledig geheelde (en bepleisterde) wonde hebt of wat hoofd- of buikpijn hebt? Je moet in elk geval op voorhand inschatten vanwaar het komt en of het onder water echt niet zou kunnen verergeren. Aarzel zeker niet om hierbij (zo mogelijk professioneel) duikmedisch advies in te winnen. Een gangbaar ongemak(je) waarop duiken (zeker) geen (nadelige) invloed heeft, is principieel geen probleem zolang het onder water je vaardigheden en je concentratie- annex beoordelingsvermogen niet aantast. Pas de duik zonodig aan (kalm en ruim binnen de veiligheidslimieten).

Als het probleem duidelijk onder water ontstaat en/of verergert, is onmiddellijke beëindiging van de duik (uiteraard) een must. Je buddy zal hier zeker geen probleem mee hebben; hij was overigens (ongetwijfeld) al gewaarschuwd bij de briefing. Bij een (acute) verkoudheid kan je misschien niet eens klaren (stekende pijn in de sinussen) en dan is duiken sowieso niet aan de orde.

Indien je je echt mottig voelt (bvb. alcohol kater), blijf dan zeker ook aan de kant. De effecten van een diepteroes kunnen (zullen...) dan ook veel sneller en intenser optreden. Bij abnormale pijn of pijn ingevolge een (recent) letsel neem je best ook geen enkel risico. Win minstens voorafgaandelijk het advies in van een arts (en liefst één met duikmedische scholing en/of ervaring).

Opgelopen verwondingen zijn nog een ander probleem. Dit kan weleens een onaangename streep trekken doorheen (het verdere verloop van) je duikvakantie. Als hierbij (professionele) medische verzorging aan te pas komt, vraag je uiteraard meteen of (verder) duiken nog een optie is. Zelfs kleine wondjes moeten in elk geval schoongemaakt, gedesinfecteerd en bepleisterd worden. Dat is niet altijd evident, zeker als de nodige kennis en het nodige materiaal daarvoor niet voorhanden is. Zorg alleszins steeds voor je eigen (reis)apotheek, zeker in (tropische) gebieden waar de hygiëne zo al te wensen overlaat. En heel belangrijk: vergeet nooit de vereiste of gewenste voorafgaandelijke inentingen !
Korstvorming wijst op heling en weert (verdere) infectie(s); dat is goed. Alleen, onder water weekt dat meestal (weer) los. En het kan weer gaan bloeden (zelfs zonder dat je het voelt). Je duikpak biedt ook onvoldoende bescherming, want dat zit aan de binnenkant zelf al vol met ziektekiemen. Duik daarom zeker niet bij verwondingen met een groot aangetast lichaamsoppervlak en/of bij duidelijk (nog) onvoldoende genezing. Win zo nodig ook hier (professioneel) duikmedisch advies in.

Spierpijn betekent dat er microscopisch kleine scheurtjes in de spiercellen ontstaan zijn die een ontstekingsreactie teweegbrengen. Hierdoor kan water het weefsel binnendringen en zwelt de spier op. De ontsteking zorgt er juist voor dat beschadigde bestanddelen worden afgebroken en de spier dus herstelt. De pijn zal in de loop van de volgende dagen dan ook afnemen en verdwijnen. Of met spierpijn gedoken kan worden, hangt uiteraard af van de plaats en de ernst van de pijn. Het risico op decompressiesymptomen is uiteraard hoger (vochtophoping - cfr. supra), dus duik zeker altijd conservatiever en hou een ruime veiligheidsmarge aan. Wat preventief zeker helpt: overbelasting vermijden en regelmatig trainen !

Rugklachten kunnen gelinkt zijn aan spierpijn (zie dan hoger), maar ook aan beschadigde (tussen)wervels. Het torsen van duikuitrusting doet hier bovendien vaak zeker geen deugd aan. Niet-problematische rugklachten zijn principieel geen contra-indicatie voor duiken, maar ook hier is (professioneel) duikmedisch advies wenselijk, toch als ze chronisch van aard zijn.
Zie ook: Rugproblemen.

Diarree tot slot is een vervelende en helaas vaak voorkomende aandoening bij reizen naar tropische (en weinig hygiënische) gebieden. Het kan heel snel optreden, nog voor je je kop ter plaatse onder water hebt kunnen steken. In de acute fase (waarbij alles gefocust moet zijn op het snel bereiken van het 'kleinste kamertje') zal je waarschijnlijk niet eens aan duiken denken. Maar ook in de daaropvolgende periode van beterschap moet je voorzichtig blijven. Vochtverlies (door koorts, braken) verhoogt immers ook het risico op een decompressieongeval. En hou altijd goed alle voorzorgsmaatregelen voor ogen: alleen drank uit gesloten verpakking, warme (liefst hete) koffie (water voor thee en melk), alleen goed gekookte (of gebraden) vleeswaren en groenten, vermijd ijs(blokjes), etc.

Uit: Duiken (magazine en website).

Oorontsteking

De gehoorgang raakt ontstoken wanneer bacteriën de kans krijgen om door te dringen tot de huid van het buitenoor. Tijdens zwemmen en duiken loopt immers altijd water in je oren. Bij zout water kristalliseert het zout van zodra de gehoorgang opdroogt, en wordt vocht aan de huid onttrokken. Tegelijkertijd wordt de beschermende vetlaag (het oorsmeer) afgebroken. Daardoor ontstaan in de huid kloofjes en barstjes die kunnen infecteren, zeker in warme en vochtige oorden (tropen), alsook bij (sterk) vervuild water. De zwelling die als gevolg daarvan optreedt, kan pijn doen en de gehoorgang zelfs (deels) blokkeren. Pijn als je aan je oorlel trekt of op het stukje kraakbeen net voor het oor drukt, wijst ook op een ontsteking. Als het niet behandeld wordt, kan er zich etter vormen en kan je koorts krijgen.
Maar je kan oorontsteking ook voorkomen door je oren meteen na elke duik goed met zoet water te spoelen. Liefst (drinkbaar) flessenwater, want kraantjeswater is vaak ontzilt zeewater. Nog beter is je oren elke avond na een duikdag te desinfecteren met zure druppels, een oplossing van alcohol en azijn. Niet louter met alcohol, want dat breekt zelf de vetlaag af en droogt de huid nog meer uit. Bij voorkeur druppel je de oren nadien nog met (olijf- of amandel)olie om de huid vet te houden. Zure druppels en olie moet je zonder problemen kunnen krijgen in de apotheek.
Een preventieve antibioticazalf daarnaast is Nebacizin.
Onderscheid oorontstekingen wel goed van loutere klaringsproblemen, die ook (de slijmvliezen in) de sinussen, de buis van Eustachius en het middenoor kunnen irriteren (en een pijngevoel geven in het oor). Verhelp dit met een neusspray, maar vermijdt hierbij wel langdurig gebruik.

Uit: Duiken (magazine en website).